امروز، یعنی نوزدهمِ فروردینِ ۱۳۹۹ خورشیدی، دقیقا ۶۹ سال از خودکشی صادق هدایت در پاریس می‌گذرد، و همین مسئله ما را گمراه می‌کند که آیا دقیقا ما باید از نوزدهم فروردین صحبت کنیم یا نُهم آوریلِ ۱۹۵۱؟ چرا که هدایتِ ایرانی، خودش را در پاریس خلاص کرد و حالا، دو تاریخ مرگ دارد، یکی خورشیدی و یکی میلادی، صادق هدایتی که به‌شدت متاثر و آگاه از ادبیات غرب بود و شاید با همان دانسته و البته جاپایِ محکمی که در شرق داشت، شد خالقِ بوف کور و ادبیات فارسی را به مرحله‌ای تازه وارد کرد، بوف کوری که به تعبیر شهریار وقفی‌پور: «در بدن این ادبیات خراشی ایجاد کرده است؛ از همین رو، تاریخ ادبیات را به «قبل از» و «بعد از» بوف کور می‌توان تبدیل ساخت».*
درباره‌ی صادق هدایت، تا به امروز بسیار گفته و نوشته شده است، شاید بی‌هیچ اغراقی بیش از ده‌هزار صفحه درباره‌اش نوشته‌اند، چرا که او، عُمر نسبتا کوتاهی داشت -۴۸ سال- اما کم‌کار نبود، چندین و چند داستان کوتاه، داستان بلند، نمایش‌نامه نوشت، پژوهش کرد و از ادبیات جهان، به زبانِ فارسی چند کتاب مهم برگرداند و… . و بوف کور که سرآمد همه‌ی اینان است. پس ناگزیر بوده‌ایم تا درباره‌ی هدایت، بیش و پیش از هر نویسنده‌ای در جهانِ ادبیاتِ ایرانی بیندیشیم و بنویسیم، اما کارِ ما با او تمام شده است؟ بی‌شک نه. هدایت علاوه بر تقدمش در ادبیات، یکی از پیشنهاددهنده‌گان مدرنیسم در ایران است، البته از همان راهِ ادبیات. بنابراین ما هنوز نیازمند اندیشین به هدایت هستیم، از راه بازخوانی مدام آثار او. و در معرض نقد قرار دادنش. چنان که مثلا یوسف اسحاق‌پور، در رساله‌ی درخشانِ «بر مزار صادق هدایت» چنین کرده، یا رضا براهنی در مقاله‌ی «بازنویسی بوف کور» و دیگرانی با متن‌های دیگر.
این‌جا و این‌بار اما، قرار نیست از هدایت خوانشِ جدیدی به دست بدهیم، ما آرشیو را کاویده‌ایم تا دید و دریافتِ مطبوعات را در لحظه‌ی مرگ هدایت بازخوانی کنیم. در خلال این بازخوانی بی‌شک ایده‌هایی نو سراغ‌مان خواهد آمد، اما خواندن و تماشای نظرِ دیگران به هدایت، در همان سالی که خودکشی کرد -۱۳۳۰- در مطبوعات، قابل توجه است، نظرِ اُدبایی همچون سعید نفیسی، تا خلیلِ ملکیِ روشنفکر و خروس جنگی‌هایِ آوانگارد و… .
همه‌ی این متن‌ها، از کتابِ «عقاید و افکار درباره‌ی صادق هدایت» (چاپ دوم، سالِ ۱۳۳۵) بازنشر شده‌اند. کتابی که تا سالِ همان سالِ چاپش هر آن چیزی که در مطبوعات آن زمان درباره‌ی هدایت منتشر شده بود را، دربرگرفته است. تا جایی که ممکن بوده، به رسم‌الخط کتاب وفادار بوده‌ایم و صرفا جزئیاتی را در نگارش تغییر داده‌ایم.
*پس از بابِل، (نقدی بر نظریه‌ی ادبی در ایران)، نشر مروارید، ص ۳۸
متن این پرونده‌ی ویژه: کتاب «عقاید و افکار درباره‌ی صادق هدایت»
نظرات: بدون پاسخ