مستندهای جنگ: در میانه‌ی میدان و سال‌ها پس از آن
از سی‌و‌یکم شهریور ماه سه نشست با عنوان بازخوانی مستندهای جنگ در موسسه خوانش برگزار می‌شود. نسیم نجفی، یکی از کیوریتورهای این برنامه در این باره نوشته است:
«وقتی جنگ بود ما بچه بودیم. مستندهای جنگ در تلویزیون دهه شصت لا‌به‌لای معدود برنامه‌های تلویزیون پخش می‌شد و برای بچه‌ها که از دلگیرترین و غمگین‌ترین کارتون‌ها و برنامه‌های تلویزیون هم برای خود معنای سرگرمی بیرون می‌کشیدند، نخواستنی. حالا اما عده‌ای از ما به تماشای این مستندها می‌نشینند و از میانشان خوب و بد را جدا می‌کنند تا بداند کدام بهتر ساخته شده و کدام ضعیف‌تر. کدام تاریخ را بهتر ثبت کرده و کدام نه. وقتی برگزاری این برنامه از طرف موسسه خوانش که یک مدرسه مستندسازی دارد حمایت می‌شود، شاید چندان عجیب نیست، اما ظاهرا پرواز شبح جنگ هم ما را به فراموشی خاطرات ناخوشایند بچگی از مستندهای جنگ می‌کشاند و تمایل به تماشای تصاویر شرایطی که گمان می کنیم هر لحظه ممکن است دوباره پیش آید.
مستندهای جنگِ زیادی در دسترس نیست، اما از میان آنچه وجود داشت شش فیلم قابل تأمل و مهم را انتخاب کرده‌ایم و در هر یکشنبه دو فیلم را نمایش می‌دهیم. رویکردمان بررسی ساختاری و دیدگاهی فیلم‌هاست. دو فیلم مهم که مربوط به شروع جنگ‌اند در ابتدای برنامه قرار دارند.
مستند «پنج روز مقاومت در آبادان»، اولین فیلم برنامه، زمانی ساخته شده که فقط سه هفته از جنگ گذشته، و تولید کانون پرورش فکری است. نام کارگردان آن را هنوز نیافته‌ایم اما اگر یافتیم در برنامه اعلام می‌کنیم. در این فیلم ۳۵دقیقه‌ای می‌توان شروع تبدیل شهر به منطقه جنگی را دید و این که مردم آبادان چه چشم‌اندازی به طول زمانی جنگ دارند.
فیلم دوم با نام «دی ماه ۵۹ در بوشهر» ساخته‌ی محمد تهامی‌نژاد زمانی ساخته شده که چهار ماه از جنگ گذشته. رویکردش متفاوت است و زندگی مردم بوشهر را مشاهده می‌کند که به خاطر شروع جنگ درگیر غذا، بهداشت، پول، سکونت، لباس و غیره هستند.
فیلم‌های روز دوم یکی در متن جنگ و یکی سال‌ها پس از جنگ ساخته شده است. «پل آزادی» ساخته‌ی مهدی مدنی در متن جبهه و حول و حوش آزادی خرمشهر است و تولید تلویزیون. و فیلم «خاطره جاری‌ست» درباره یک بیسیم‌چی به نام محمود نورانی‌ست که منوچهر مشیری وقتی برای فیلمبرداری به جبهه می‌رفته او را می‌شناخته و حالا در دهه هشتاد سراغ او می‌رود و با ترکیب راش‌های مربوط به دوران جبهه و زندگی امروز آقای نورانی رفت و آمدی قابل تأمل میان آنچه بوده‌ایم و هستیم ایجاد می‌شود.
و روز آخر مستند «بازگشت» ساخته‌ی محمد تهامی‌نژاد درباره بازگشت اولین سری اسیران در سال ۶۹ است و در آن گویا جنگ واقعا تمام شده، اما در فیلم بعدی با نام «خاطراتی برای تمام فصول» می‌بینیم که جنگ چگونه به خاطره‌‌ی پاک‌نشدنی تمام فصول زندگی انسان تبدیل می‌شود. این فیلم را مصطفی رزاق کریمی از آرشیو شخصی خودش درباره یک موضوع مهم در حاشیه جنگ ساخته است که در دهه شصت ثبت کرده بود. اتفاقاتی در وین و مرتبط با بمباران شیمیایی در جنگ ایران و عراق.
رویکرد ما برای انتخاب فیلم‌ها بررسی ساختاری و محتوایی بوده است؛ با سازندگان فیلم‌های جنگ درباره این صحبت خواهیم کرد که مستند ساختن در متن جنگ چه شرایطی داشته و در نظر داشتن ساختار و رویکردی که فیلمبرداری آن بیش از هر موضوع دیگری غیر قابل تکرار است در آن بحبوحه‌ی خطرناک چگونه پیش می‌رفته است. همچنین درباره این صحبت خواهیم کرد که محتوای فیلم‌ها با چه رویکردهایی شکل گرفته است: تمرکز بر ثبت مشکلات، فداکاری‌ها، تقدس، تبلیغ… انواع تمرکزهای محتوایی در مستندهای جنگ است که آنها را در فیلم‌های برنامه رصد و بررسی خواهیم کرد.
از آنجایی که آرشیو یک‌جا و مرتبی وجود ندارد مانند همیشه منبع تأمین فیلم‌ها آرشیو شخصی افراد است. از پیروز کلانتری، محدثه گلچین عارفی، وحید حسینی، و محمد تهامی‌نژاد بابت آرشیوهایشان متشکریم. برای انتخاب دو فیلمی که سال‌ها پس از جنگ ساخته شده‌اند تعدادی مستند را بررسی کردیم و از جمله مجموعه مستند «ما هم در جنگ بودیم»، و با وجود این که فیلمی از آن انتخاب نشد از سعید رشتیان بابت در اختیار گذاشتن این مجموعه متشکریم. همچنین از روبرت صافاریان مدیر مدرسه مستندسازی و مینا حسنی مدیر موسسه خوانش برای همراهی همیشگی‌شان .
برنامه‌های نمایش مستند در خوانش را چه در قالب برنامه‌های ویژه و چه مستندخوانی خوانش ستاره جزایری برنامه‌ریزی و پیشنهاد می‌کند و در هر برنامه یکی از مستندسازان یا مستندبازان را با خود همراه می‌کند. از پیگیری و علاقه‌اش خوشحال و از پیشنهادش متشکرم.»
جزئیات این برنامه از این قرار است:
نشست اول
یکشنبه ٣١شهریور، ساعت ۶
نمایش فیلم «پنج روز مقاومت در آبادان» (کار گروهی محصول کانون پرورش فکری ۱۳۵۹) و فیلم «دیماه ۵٩ در بوشهر» (محمد تهامی نژاد/ ۱۳۵۹)
باحضور محمد تهامی‌نژاد و نسیم نجفی
نشست دوم
یکشنبه ٧ مهر، ساعت ۶
نمایش فیلم «پل آزادی» (مهدی مدنی/ ۱۳۶۱) و فیلم «خاطره جاری‌ست» (منوچهر مشیری/ ۱۳۸۹)
با حضور مهدی مدنی و پیروز کلانتری، نسیم نجفی
نشست سوم
یکشنبه ١۴ مهر ساعت ۶
نمایش فیلم «بازگشت» (محمد تهامی نژاد/ ۱۳۶۹) و فیلم «خاطراتی برای تمام فصول» (مصطفی رزاق کریمی/ ۱۳۹۴)
با حضور محمد تهامی‌نژاد، نسیم نجفی و حبیبه جعفریان
برای اطلاع بیشتر از ساعت دو تا هشت عصر با ۸۸۴۹۵۴۲۴ تماس بگیرید یا به نشانی: خیابان بهار شمالی، کوچه بهشت، پلاک یازده مراجعه کنید.
نظرات: بدون پاسخ